پژوهشکده
علوم شناختی و مغز

چگونه برای امتحانات آماده شویم؟

توصیه­ هایی از روان­شناسی شناختی برای کمک به آمادگی بهتر دانشجویان در امتحانات

دکتر سعید صادقی: هیئت علمی پژوهشکده علوم شناختی و مغز دانشگاه شهیدبهشتی

با فرارسیدن روزهای پایانی ترم تحصیلی و داغ­تر شدن تنور امتحانات پایان ترم، دانشجویان برای کسب آمادگی جهت شرکت در امتحانات به تکاپو می­افتند. بدون شک، هفته­ های قبل از شروع امتحان در آماده ­تر شدن بسیاری از دانشجویان برای عملکرد بهتر در ارزشیابی­ های پایان ترم نقش بسزایی دارد. در هفته ­­های قبل از امتحان، موفقیت دانشجویان در جمع­ بندی، سازماندهی و انسجام اندوخته­ های خود از کلاس­های درس و شیوه مطالعه منابع از جمله­ مهمترین پیش­بین­ های عملکرد آنان در امتحانات است.

 در این بین ممکن است تعدادی از دانشجویان در تنظیم راهبردهای مطالعه و آماده کردن خود برای شرکت هر چه بهتر در امتحانات سردرگم باشند و قادر به مدیریت ظرفیت­های شناختی خود (حافظه، توجه، برنامه­ریزی و ...) جهت ارتقاء عملکرد خود در ارزشیابی­های تحصیلی نباشند. در روان­شناسی شناختی به این مهارت، فراشناخت می­گویند. در واقع، فراشناخت شامل آگاهي انسان از فرآيندهاي شناختي و مدیریت این ظرفیت­های محدود است که می­تواند منجر به خلق راهبردهایی شود که تقويت و بهبود عملکردهای شناختی را به دنبال دارد.

در این نوشتار تلویحاتی از یافته ­های مطالعات روان­شناسی شناختی به دانشجویان جهت کمک به ارتقاء عملکرد آنان در هفته­ های پیش­رو و امتحانات ارائه شده است.

1)       از تمرین توزیع شده استفاده کنید: تمرین توزیع شده نوعی از یادگیری است که در آن جلسات مختلف مطالعه (تمرین) با هم فاصله دارند. برخی از دانشجویان تصور می­کنند که اگر هر درس را شب امتحان و به­صورت فشرده بخوانند (تمرین فشرده)، می­ توانند در امتحان عملکرد مناسبی داشته باشند. مطالعات قبلی نشان داده­اند که این تصور منسوخ است و تمرین توزیع شده به مراتب از تمرین فشرده موثرتر است. در تمرین توزیع شده دانشجویان با انجام برنامه ­ریزی مناسب، دروس خود را به قسمت­های کوچکتر می­شکنند و به مرور آن­ها را مطالعه می­کنند. در این شیوه در مرحله یادگیری اطلاعات تداخل کمتری پیدا می­کنند و فرصت پیدا خواهند کرد که از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت منتقل شوند. در نتیجه ماندگاری بیشتر و بهتری خواهند داشت. همچنین در این روش، در هر بار مطالعه ممکن است زمینه رمزگردانی اطلاعات متفاوت باشد و اطلاعات درسی مطالعه شده در زمینه ­های محیطی متغیر فراگرفته شوند که این امر سبب سهولت در به ­یادآوری و بازشناسی اطلاعات در جلسه امتحان خواهد شد.

2)       در فصل امتحانات به اندازه کافی بخوابید: مطالعات نشان داده­اند که خواب نقش اساسی در عملکرد طبیعی بدن مانند سیستم عصبی مرکزي و اعمال شناختی دارد و یافته­های مطالعات شناختی نشان می­دهند که بعد از یادگیري، خواب کافی، حفظ اطلاعات را افزایش می­دهد و باعث می­شود اطلاعات تازه کسب شده بدون دخالت سیستم حسی بازپردازش و تثبیت شوند. در واقع، زمانی که ما پس از مطالعه و یادگیری به میزان کافی می­خوابیم، در مراحلی از خواب (مرحله خواب با حرکات سریع چشم) مغز (به­ ویژه هیپوکامپ) شروع به فعالیتی مشابه به همان الگوی فعالیت خود در حین یادگیری می­کند. که این پدیده نشان دهنده تغییراتی پایدار در سطح مغزی برای تحکیم حافظه و شکل­گیری حافظه بلند مدت است. پس خوابیدن شب امتحان را به عنوان هدر دادن زمان نپندارید. خواب شب امتحان سبب تثبیت مطالعه روز قبل شما و تحکیم اطلاعات در حافظه می­شود.

3)       عمیق و معنایی مطالعه کنید. مطالعات نشان داده­اند که اکثر اطلاعات ذخیره شده در حافظه بلندمدت عمدتاً به صورت معنایی رمزگردانی می شوند. به بیان دیگر، رمزگردانی در حافظه بلندمدت براساس معنای واژه­ها انجام می شود. از این­رو، پیشنهاد می­شود که حین مطالعه به ایده­های مستتر در متن و دروس مورد مطالعه توجه کنید تا رمزگردانی این اطلاعات برای انتقال به حافظه بلندمدت راحت­تر انجام شود و سبب ایجاد پیوند بین اطلاعات (ایجاد شبکه معنایی) آنان در حافظه شود.

4)       حین مطالعه، اطلاعات را سازماندهی کنید.  افراد به صورت خودکار تمایل دارند که برای سازماندهی حافظه خود، اطلاعات را در قالب طبقاتی سازماندهی کنند. از این رو با طبقه بندی و سازماندهی اطلاعات می­توان از ظرفیت حافظه خود به نحو بهتری بهره برد. برای مثال می­توانید برای سازمان­دهی راحت­تر اطلاعات از روش تصویرسازی ذهنی اطلاعات (ارتباط دادن اطلاعات مورد مطالعه به یک تصویر در ذهن خود)، شکل دادن سرنام ­ها (خلق واژه­ای جدید که هرکدام از حروف آن برگرفته از واژه یا مفهوم معینی است که در حال به­یادسپاری آن­ها هستید) و ... استفاده کنید.